Hristiyanliğin Orta Çağ Felsefesi Üzerindeki Etkisi

HRİSTİYANLIĞIN ORTA ÇAĞ FELSEFESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ




BİZANS İMP.’DA HRİSTİYANLIK
 
HRİSTİYANLIĞI KABUL ETMİŞ OLAN KONSTANTİNUS’UN BU YAPTIĞI SİYASET YA DA BAŞKA BİR AMAÇLA KABULÜ ÇÖZÜLEMEYEN BİR DÜŞÜNCEDİR. PUTPEREST ROMA’NIN DİN VE SİYASET SORUNUDUR. BAZI TARİHÇİLER KONSTANTİNUS’UN DİN İLE İLİŞKİSİNİN AZ OLDUĞUNU SÖYLERLER SİYASİ SEBEPLERDEN DOLAYI HRİSTİYANLIĞI KABUL ETTİĞİNİ SÖYLERLER. KONSTANTİNUS’UN UYGULAMALARDA ESKİ PUTPEREST İNANCA SAHİP OLDUĞU GÖRÜLMEKTEDİR.

TARİHİ AÇIDAN BAKTIĞIMIZDA DA BU DİN DEĞİŞTİRMEYİ SİYASİ SEBEBE BAĞLAMALIYIZ KONSTANTİNUS; DİOKLETİANUS’UN HRİSTİYANLARA, HALKA YAPTIĞI BASKICI TAVIRLA BİR YERE VARAMADIĞINI GÖRMÜŞ DOĞUYA AÇILMAK GEREĞİNİ ANLAMIŞ VE HRİSTİYANLIĞI SEÇMİŞTİR. BUNA KARŞIN KONSTANTİNUS’UN DİNE KARŞI İLGİSİZ OLMADIĞINI FELSEFE VE İNANÇ KONULARINDA HASSAS OLDUĞUNU GÖRÜRÜZ. BUNA SYKRETİSMUS DENİLİR. KONSTANTİNUS’UN YAŞADIĞI DÖNEMDE TEK BİR DİNE KAYITSIZ ŞARTSIZ İNANMAK YERİNE BAŞKA DİNLERE DE HOŞGÖRÜLÜ DAVRANMA VE BAZI TEKNİKLERİNİ ALMA VARDIR. (KONSTANTİNUS’UN DAVRANIŞI DA BİR BAKIMA BUNA BAĞLI OLABİLİR.)
ÇEŞİTLİ KÜLTÜRLERE SAHİP OLMA VE ÇEŞİTLİ DİNLERE İNANMA VARDIR. ÖZELLİKLE. KONSTANTİNUS’UN GÜNEŞ KÜLTÜNDE ISRAR ETTİĞİNİ ONA BAĞLILIKLA EŞLİK ETTİĞİNİ GÖRÜRÜZ.

HRİSTİYANLIĞIN GENEL KARAKTERİNE BAKARSAK SYKRELİSMUS’UN HRİSTİYAN FELSEFESİ İLE UYUŞMADIĞINI GÖRÜRÜZ. HRİSTİYAN DİN TEKELCİLİĞİNİ ÖNDE TUTAR.(FAKAT HRİSTİYANLIĞIN BU ANLAYIŞI İLK İMPARATORLARDAN UZAKTIR.) HRİSTİYANLIK DIŞINDAKİ HER DOKTRİNİ SAPIKLIK SAYMA DÜŞÜNCESİNİN KABUL ETTİRİLMESİ İÇİN ZAMANA İHTİYAÇ VARDIR. HRİSTİYANLIK ROMA’YA SIZMA YOLU İLE GİRMİŞTİR.
KONSTANTİNUS DÖNEMİ’NDE HRİSTİYANLIĞIN KABULÜ İLE DOGMA VE İNANÇ ESASI BAKIMINDAN HRİSTİYAN CONSÜLLERİNİN BİRARAYA TOPLANDIĞI VE BÖYLECE HRİSTİYANLIĞIN İMPARATORA HAKİMİYET HAKKI VEREN BİR SİSTEM HALİNE GELMESİ SAĞLANMIŞTIR. İMPARATORLUĞUN HİMAYESİNDE OLAN BU TOPLANTILARA EKÜMENLİK YANİ DİNİN YAYILDIĞI YERLERDE HAKİMİYETİ SAĞLAMA ANLAYIŞI DENİR.
ÖNCEDEN HUKUKİ HAKLARLA, VERGİLER İLE ASKERİ ÜSTÜNLÜĞÜNÜ KABUL ETTİREN ROMA DAHA SONRA DOĞUDAKİ ÜSTÜNLÜK İÇİN DİNİ KULLANMIŞTIR. HRİSTİYANLIĞIN YAYILDIĞI YER BİZİMDİR ANLAYIŞI VARDIR. ALINAN KARARLAR ÜZERİNDE EN GENİŞ ETKİ VE YETKİ İMPARATORDADIR. KONSTANTİNUS’UN TAM ANLAMIYLA HRİSTİYAN OLMADIĞI AMA ÖLMEDEN ÖNCE VAFTİZ EDİLDİĞİ BİLİNİR. HRİSTİYAN OLMADIĞI HALDE KİLİSEYE FİİLEN DİNİ BAŞKANLIK YAPMIŞTIR. ONDAN SONRA GELENLERDE BAŞKAN OLMUŞTUR.

«   325’TEKİ CONSÜLÜN TOPLANMA AMACI: HRİSTİYANLIKTAKİ MONOTEİZM (TEK TANRILI) SORUSUNUN CEVAPLANMASI İÇİNDİR.. BU DA BABA-OĞUL’UN AYNILIĞI VE İSA’NIN (AS.) KONUMU NEDİR SORULARINI ORTAYA ÇIKARTMIŞTIR. İSKENDERİYELİ ARİUS (ARİAN MEZHEBİNİN KURUCUSU) İSA’NIN TANRILIĞINI VE BABA-OĞUL AYNILIĞINI REDDETMİŞTİR. ANCAK CONSÜL ARİUS’UN DOKTRİNİNİ REDDEDEREK BABA VE OĞUL’UN MAHİYET BAKIMINDAN AYNI OLDUĞU AKİDESİNİ KABUL VE TESİS EDİYOR.
«   DAHA SONRA 381’DE 2.EKÜMENLİK CONSÜLÜ
TOPLANIYOR.BURADA HRİSTİYAN ALEMİNİN AMENTÜSÜ OLAN İNANÇ FORMÜLÜ ORTAYA ÇIKARTILIYOR. KONSTANTİNUS’UN HRİSTİYANLIĞI SAHİPLENME DOĞU İMP. VE HRİSTİYANLIK İÇİN ÇOK BÜYÜK KAZANÇ OLMUŞTUR.

DİN MENSUPLARININ DEVLET HİMAYESİ ALTINDA GELİŞME İMKANI OLMUŞTUR. DİNİN TAMAMEN SİYASETE GİRMESİ İLE DEVLET ADAMLARI DİNİN ETKİSİ ALTINDA KALMIŞLARDIR. DEVLET ENTRİKALARI İÇİNDE DİN ENTRİKALARI DA YER ALMIŞTIR. KİLİSE-DEVLET İŞBİRLİĞİ ZAMAN ZAMAN REKABETE DÖNÜŞMÜŞTÜR. BU REKABETTE BİZANS İMPARATORLARI’NIN KİLİSEDEN BÜYÜK BİR ŞEKİLDE ETKİLENMELERİ SİYASİ İŞLERİN DE DİN ADAMLARINDAN İCAZET ALMA OLACAKTIR.

«   325 İZNİK CONSÜL KARARI İLE ARİANUSMUS ANLAYIŞI TAMAMEN ORTADAN KALKMIŞ DEĞİL, CONSÜLDE BU KARAR ALINMASINA RAĞMEN ARİUS YANLILARI VE KARŞITLARI ARASINDAKİ MÜCADELE DEVAM ETMİŞTİR. İMPARATOR MÜCADELEYİ KALDIRMAK İÇİN ARİUS’U KİLİSE CEMAATİNE ZORLA KABUL ETTİRMİŞTİR. BU TUTUMU DAHA BÜYÜK KESİMİN DİN TEMSİLCİSİ OLAN VE İSKENDERİYE PİSİKOPOSLUK MAKAMINA SAHİP OLAN İSKENDERİYELİ ATHANASİOS İLE İHTİLAFA SEBEP OLMAKTADIR. BU İKİLİK KONSTANTİNUS’UN OĞULLARI ARASINDAKİ ANLAŞMAZLIKLARDA DA KENDİNİ GÖSTERİYOR. SİYASİ AYRILIK DİNİ AYRILIK İLE DERİNLEŞİYOR.
KONSTANTİNUS’UN OĞLU BÜYÜK KONSTANTİNUS DEVLETİN DOĞUSUNA HAKİM, ARİANİZMİ BENİMSEMİŞTİR. HZ. İSA TANRI DEĞİLDİR DER. BATIDAKİ KONSTANTİNUS İLE GENÇ KONSTANS İZNİK İNANCINI DESTEKLER BU İKİ AYRI İNANCIN SAVUNUCULARI 343’TE BİR CONSÜL TOPLAYARAK BARIŞ SAĞLAMAYA ÇALIŞIYORLAR ANCAK BAŞARILI OLAMIYORLAR BU ARADA ARİANİZM 2 FIRKAYA AYRILIYOR. (FRAKSİYON)

1-   SEMİ ARİANİST GRUP: BUNLAR BABA-OĞUL ARASINDAKİ MAHİYET AYRILIĞINI MAHİYET BENZERLİĞİ ŞEKLİNDE KABUL EDER.
2-   ARİANİLER’İN CEZRİ GRUBU: BUNLAR EVNOMİOS DA TOPLANAN GRUPTUR. TAMAMEN ESKİSİ GİBİ İSA-TANRI AYRILIĞINI SAVUNANLARDIR.

BATIYI YÖNETEN KONSTANTİNUS BURADAKİ PUTPEREST MAGNUS MAGNENTİUS İLE OLAN MÜCADELEDE ÖLDÜRÜLÜYOR. DOĞU İMP. KONSTANTİNUS İSE MAGNUS MAGNENTİUS’U MAĞLUP ETMİŞTİR. DOĞU İMPARATORU’NUN BU ZAFERİ DEVLETİN DOĞU YARISININ ÖNEMİNİ ARTTIRIYOR. KONSTANTİNUS İSTANBUL-ROMA EŞİTLİĞİNİ YENİDEN KURUYOR. BÖYLECE İSTANBUL’UN ÖN PLANA ÇIKMASI VE HRİSTİYANLIĞIN BAŞ ŞEHRİ HALİNE GELMESİ GERÇEKLEŞİYOR.

İSTANBUL İMPARATORU BATIDAKİ HÜKÜMDARIN ÖLÜMÜ İLE BATIYA DA SAHİP OLUYOR. KONSTANTİNUS ROMA’YA BİR ZİYARETİNDE VİCTORİA SUNAĞI’NI KALDIRTIYOR (PUTPEREST). ONUN ZAFERİ AYNI ZAMANDA ARİANİZM’İN ZAFERİDİR .KONSTANTİNUS, İSKENDERİYE PİSKOPOSU ATHANASİOS MUHALEFETİ EZEREK BUNLARIN OLDUĞU BÖLGEDE ARİANİZM’İ DEVLET İNANCI OLARAK KABUL ETTİRİYOR. BÖYLECE SEMİ ARİANİSTLER İÇİNDE AYRILMA OLUYOR. BİRİ ILIMLI GRUP OLUP TAMAMEN İZNİK TARAFTARI, DİĞERİ İSE EVNOMİS İLE BİRLEŞİP DİNİ PARTİ HALİNE GELİYOR. ARİANLIK ROMA-BİZANS İMP. İÇİNDE GEÇİCİ BİR ZAFER KAZANMIŞTIR. SADECE HRİSTİYAN DOKTRİNİ DEĞİL, ROMA-DOĞU KÜLTÜRÜ İLİŞKİSİNDE DE ESKİ KÜLTÜRÜN ETKİSİ GÖRÜLMEKTEDİR. ARİANİZM’İN DEVLET MEZHEBİ OLDUĞU DÖNEMDE GOTLAR DA HRİSTİYAN OLMAYA BAŞLIYOR. BU YÜZDEN GERMENLER DAHA ÇOK ARİANLIK MEZHEBİNİ BENİMSİYOR. ARİANLIK MEZHEBİ’NİN ÇÖKMESİNDEN SONRA BİLE GERMENLERİN ÇOĞU BU İNANCA BAĞLILIKLARINDA ISRAR EDİYOR. İLK OLARAK 343’TE İNCİL GERMENCE’YE ÇEVRİLİYOR BU ÇOK BÜYÜK BİR HİZMET OLARAK GÖRÜLÜYOR.. KONSTANTİNUS DÖNEMİ’NDE ÖN PLANDA ARİANLIK VAR İKEN JULİANUS DÖNEMİ’NDE İSE PUTPERESTLİK DEVLET İDARESİNDE TEKRAR ÖN PLANDA OLUYOR. DEVLET BAŞINDAKİ KİŞİLERİN PUTPEREST, HALKIN HRİSTİYAN OLMASI ÇATIŞMAYI GETİRİYOR. PUTPERESTLER BATI BÖLGESİNDE BOMAHA ‘DA YOĞUNLAR, ORDUDA HRİSTİYANLIĞA TAM GEÇMEMİŞLERİN PUTPEREST OLMALARIYLA SAYILARI ARTIYOR. BU; PUTPERESTLİĞİN TAMAMEN KABULÜ VE HRİSTİYANLIĞIN ORTADAN KALKMASI DEMEK DEĞİLDİR.

JULİANUS NEO-PLATONİK GÖRÜŞÜNE DAYANAN FELSEFE İLE YÜKSEK TABAKA PUTPERESTLERİN SÖZCÜSÜ OLMAKTAN İLERİ GİDEMİYOR. İMPARATOR DOĞUDA (ANTAKYA’DA) PUTPERESTLİĞİ KABUL ETTİRMEK YERİNE, HRİSTİYANLIĞIN CANLANMASINDA ETKİLİ. SASANİ-BİZANS MÜCADELESİNDE ÖLMESİ İLE HRİSTİYAN PUTPEREST...


SONUÇ: ERKEN BİZANS DEVLETİ ADINI KİMİ TARİHÇİLER GEÇ ROMA DEVRİ DİYE ADLANDIRIRLAR.DEMEK Kİ KUYRUĞUNDA ROMA OLAN BİR DEVLET ANLAYIŞI SÖZ KONUSUDUR. GREK KÜLTÜRÜ’NÜN AĞIR BASMASI HRİSTİYANLIĞIN TÜM BİZANS TARİHİ’NE HAKİM OLMASI OLARAK DÜŞÜNÜLÜRSE BİZANS’IN VARLIĞINI 7.YY. OLARAK KABUL EDEBİLİRİZ.

1.THEODOSİOS AYNI ZAMANDA HRİSTİYANLIK DİNİNİ ROMA İMP.’NUN RESMİ DİNİ HALİNE GETİRMİŞTİ. (HRİSTİYANLIĞIN MERKEZİ ROMA İDİ. 2. BAŞKENTİNDE İSTANBUL OLMASI ORANIN DA HRİSTİYANLIK MERKEZİ OLMASINI SAĞLAMIŞTIR. DAHA SONRAKİ DÖNEMLERDE BATI-DOĞU KİLİSESİNİN AYIRIMI BURADAN ÇIKMIŞTIR.
ALMAN İMP. ŞARMEN 800’DE BATI ROMA İMP. OLARAK TAÇ GİYDİ. PAPA7. GREGORİOS DÖNEMİ’NDE (HD 1078- 1085) DOĞU VE BATI KİLİSESİ İKİYE AYRILDI. (ORTODOKS VE KATOLİK OLARAK )

SEBEBİ: 800’DE ŞARMEN’İN BATI İMPARATORU OLARAK TAÇ GİYİP, HAKİMİYET KURMASI, DOĞUDAKİ BİZANS İMPARATORUNA KARŞI HAKİMİYET KURDU. BU ÇOK ÖNEMLİ İDİ. ÇÜNKÜ; DOĞU VE BATIYI SİYASAL OLARAK İKİYE AYIRMAKTI Kİ; ARKASINDAN KİLİSELERİN AYRILMASI GELMEKTEDİR.

BİZANS VE ORTAÇAĞ AVRUPA SI ANTİLAİK (ESKİ ROMA VE YUNAN LAİKTİR) HRİSTİYANLIĞIN RESMİ DİN OLARAK KABULÜ DİNİN SİYASETE TAM OLARAK EGEMENLİĞİ DEMEKTİR.
BÜYÜK İMPARATORLUKLARIN ( İLK ÖRNEĞİ İSKENDER) HAKİMİYET ESASII ASKERİ ÜSTÜNLÜK VE FETHEDİLEN ÜLKELERDEKİ HALKA HOŞGÖRÜ VE BAZI HAKLARIN VERİLMESİYDİ. ROMA’DA İSE “BEN ROMALIYIM” DİYEN HERKES İMPARATORLUĞUN ŞEMSİYESİ ALTINA GİRMEKTEYDİ. HRİSTİYANLIĞIN DEVLET İŞLERİNE GİRMESİ İLE BİRLİKTE DİN VE DEVLET İŞLERİ GRİFT HALE GELMİŞTİR.
BİZANS DEVLETİ GENEL HATLARI İLE VARLIĞINI:

a)   ROMA DEVLET TARZI
b)   GREK KÜLTÜRÜ
c)    HRİSTİYANLIK DİNİ’NDEN OLUŞAN BİR SENTEZE BORÇLUDUR.
3. YY.DA (201-300) ORTAYA ÇIKAN KRİZLER ROMA DEVLETİ’NİN AĞIRLIK MERKEZİNİN DOĞUYA KAYDIRILMASINA NEDEN OLDU. VE DEVLET HRİSTİYANLAŞTI.

BU 3. YY.DA ROMA’NIN İÇİNE DÜŞTÜĞÜ KRİZ VE DOĞUYA YÖNELME BİZANS DEVLETİ’NİN DOĞUP BÜYÜMESİNE NEDEN OLMUŞTUR. ROMA’NIN ZENGİNLİĞİ ZAPT EDİLEN YERLERİN ZENGİNLİĞİNE DAYANIRDI. FETİH VE SAVAŞLAR BATIDA SONA ERDİ VE DOĞUDAKİ HALK DAHA VARLIKLI DURUMA GELDİ. DOĞUDAKİ YAŞAM TARZI BATIDAKİ OTOKRASİYİ DAHA AZ HİSSETTİRİYORDU.

3. YY. KRİZLERİ SIRASINDA ARTIK SENATONUN ÖNEMİ AZALMAYA, İMPARATORUN YETKİLERİ ARTMAYA VE İMPARATOR İLE BU BÜROKRASİSİ TANRININ HALKI EZMESİNE KÜÇÜK ARAZİ SAHİBİ İNSANLARIN ARAZİLERİNİ KAYBETMELERİ GİBİ SOSYAL ANLAMDA KRİZLER YAŞANDI. VE BÖYLECE SOSYAL ANLAMDA DOĞUYA DOĞRU BİR KAYIŞ OLDU. BU KAYIŞ ROMA İMP.’NUN EN GÖZDE ASKERLERİNİN TRAKYA VE İLLİRYA -BUGÜNKÜ ARNAVUTLUK- DAN ÇIKMASI DOĞUNUN ÇAĞRISI, İSTANBUL’UN ROMA’YA ORANLA HER TARAFININ DENİZLERLE ÇEVRİLİ OLMASI YİNE DOĞUNUN ÇAĞRISI İÇİN ÖNEMLİ BİR NOKTADIR.

6.YY.DAN SONRA BİZANSLAŞMA GÖRÜLMEKTEDİR. KURULAN YENİ DEVLETİN İMPARATORLARI VE MİRASÇILARI KENDİLERİNİ DEVLETİN MİRASÇILARI OLARAK GÖRÜYORLARDI. ARTIK ROMA HEDEFLERİNDEN UZAKLAŞMAYA BAŞLAMIŞTIR. GREKÇE KONUŞMAK ZORUNDA KALIYORLAR. YUNAN TAKLİTÇİSİ OLAN ROMA KÜLTÜRÜ ETKİSİNİ KAYBEDEREK BİZANS KÜLTÜRÜ ORTAYA ÇIKIYOR.

4.YY.DA HRİSTİYANLIĞIN SERBESTLEŞMESİ VE BU DİNİN YAYILMASI İLE BİZANS TAMAMEN KENDİ ÖZÜ İLE YAKINLAŞMAYA BAŞLIYOR. LATİNCE UNUTULUP YERİNİ ÖZ YUNAN DİLİ OLAN GREK DİLİ ALIYOR.

BİZANS İMP. 4.YY.DA DOĞUDA İRAN (SASANİ) TEHDİDİ ALTINA GİRMEKTEDİR. BU TEHDİT İSLAMİYET’İN GELİŞMESİ VE SASANİ DEVLETİ’NİN SONA ERMESİNE KADAR SÜRMÜŞTÜR. GERMEN, TÜRK KAVİMLERİ DAHA SONRA DA SLAV KAVİMLERİ İMPARATORLUĞU OLDUKÇA UĞRAŞTIRMIŞTIR.

4. YY.DA HRİSTİYANLIK’ TA GELİŞMİŞ MEZHEP KAVGALARI ORTAYA ÇIKMIŞTIR. ROMA’DA Kİ LATİN KİLİSESİ İLE BÜYÜK İHTİLAFLAR ORTAYA ÇIKMIŞTIR.

6. VE 7. YY.LARDA İMPARATORLUĞUN BALKANLAR VE İTALYA’DA BÜYÜK TOPRAK KAYIPLARINI GÖRÜYORUZ. AYRICA ANADOLU’YA SALDIRAN MÜSLÜMANLAR DA DEVLETİN SINIRINI DOĞUDA KÜÇÜLTMEYE BAŞLAMIŞTIR. BU YY.DA ORTODOKSLUK MEZHEBİ VE YUNAN KÜLTÜRÜ DEVLETİN TEMEL ÖĞESİ DURUMUNDADIR.

7. VE 8.YY.LAR ARAP İSTİLALARI, SLAV AKINLARI VE İÇERİDE PATLAK VEREN İKONAPLAZM’IN OLDUĞU BİR DÖNEMDİR. ( İKONAPLAZM: DİNİ ANLAYIŞTA FARKLILIK VE BU ANLAMDA MÜCADELE ETME. )

BİZANS İMP. 9.YY.DAN SONRA TOPARLANMAYA BAŞLAR. ÖZELLİKLE 10. YY.DA İSLAM DÜNYASI’NDA Kİ KARGAŞADAN YARARLANARAK SINIRLARINI GENİŞLETMİŞLERDİR.
11. YY.IN 2. YARISINDAN İTİBAREN TÜRKLER ORTAYA ÇIKMIŞLARDIR. BU EVREDE DEVLET İDARESİNDE Kİ BAŞARISIZLIK, MALİ İDAREDE SARSINTILAR VS.. DEVLETİN ÇÖKÜŞÜNE ETKİ EDİYOR.

1204 YILINDA 4. HAÇLI SEFERİNİ DÜZENLEYEN KAVİMLER (LATİNLER., İNGİLİZLER, FRANSIZLAR, ALMANLAR VS..) BİZANS’IN TAHTINI ELE GEÇİREREK LATİN DEVLETİ’Nİ KURUYORLAR. BU DÖNEMDE BİZANS İMPARATORU VE AİLESİ İZNİK’E KAÇIYOR. (57 YIL)

1261 YILINDA LATİN İMP.NUN ZAYIFLAMASI İLE BİZANSLILAR İSTANBUL’U TEKRAR ALIYOR. 13261-1453 YILLARI ARASINDA BİZANS İMP. TÜRKLERİN ELİNDE KUKLA VE OYUNCAK HALİNE GELİYOR. VE 1453’TE BİZANS İMP. SONA ERİYOR.