> 1 <
Windows XP, NT tabanlı bir işletim sistemi olması nedeniyle işletim sistemine bağımlı veya bağımsız bir çok program birer hizmet (service) olarak arka planda çalışır. Tabii bunların arasında kritik işlemlere hizmet eden programlar olduğu gibi çeşitli konfigürasyona sahip sistemlerde, ara sıra ihtiyaç duyulan, ihtiyaç duyulmayan veya 3. parti yazılımların ihtiyacı olan kendi oluşturdukları hizmet programları da bulunabilir. Yazımızda bu hizmet programlarının yönetim biçimlerini, ayarlarını ve sistem kaynaklarının en az düzeyde kullanılması için gerekli olan ip uçlarından bahsedeceğiz.
Kullanıcıların çoğunun Windows XP'nin Türkçe sürümünü kullandıklarını düşünerek yazımızı temelde
bu sürüme göre hazırladık, ama verdiğimiz bütün bilgileri İngilizce sürümde de kullanabileceğiniz şekilde düzenledik. Yazı içinde bütün komut ve servis isimlerini önce Türkçe, ardından İngilizce olarak bulacaksınız.
Hizmetler ile İlgili Genel Uyarılar, Bilgiler
Öncelikle, NT tabanlı işletim sistemleri yapı olarak karışık ve gerçekten ince detaylara sahiptirler. Bu sebeple Windows XP işletim sistemine hakim olmayan kullanıcıların ayarları kurcalarken dikkatli olmalarını tavsiye ediyoruz.
Genel olarak konuşursak, ne işe yaradığını anlamadığınız bir hizmeti kapatmamanız gerekir. Özellikle de karşısında oturduğunuz sistem okul, iş yeri, internet kafe gibi bir ortamdaysa hizmetlere bulaşmamanız şart. Çünkü sizin gereksiz olarak düşündüğünüz bir hizmet orada bulunan ağ ortamı için son derece önemli olabilir.
Bir hizmeti kapatmak yerine elle değiştirilebilir (manual) olarak bırakmak, o hizmetin ihtiyaç duyulduğunda başlayabilmesi için önemlidir. Bir hizmetin tamamıyla kapatılabilmesi için o hizmetin gereksizliği konusunda iyice emin olmalısınız.
Elbette hizmet ayarları ile ilgili bir hata yapıldığında sistemi eski haline getirebilirsiniz. Bunun için öncelikle yedek almanız gerekir. Bir kere hizmetler ile ilgili ayarlar yapabilmeniz için sisteme Administrator (sistem yöneticisi) olarak giriş yapmalısınız. Böylece Windows XP’ nin derinliklerine inebilirsiniz. Sisteme admin yetkisi ile girdikten sonra Başlat > Çalıştır (Start > Run) yolunu izleyerek çıkan pencerede regedit yazın. Kayıt Defteri Düzenleyicisi (Registry Editor), bizlere hizmetler ile ilgili ayarlara yönelik kayıtların tutulduğu alana ulaşmamıza ve yedeklememize yarayan oldukça yararlı ve güçlü bir program, bu sebeple yapılan işlemlerin sırasını dikkatlice takip edin. Önce [HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Servic es] yolunu izleyerek “Services” anahtarını bulun ve seçin. Dosya (File) menüsünden, Ver (Export) komutunu kullanarak seçili olan dalı kayıt defterinden dışarıya almanızı sağlayacak olan pencere ile karşılaşacaksınız. Dosya adı (File name) kutusuna dosya ismini girdikten sonra Kaydet tuşuna tıklayarak seçtiğiniz dalı “*.reg” uzantısı ile kaydetmiş olursunuz. Pencerenin aşağı kısmında Seçili dal (Selected branch) seçeneğinin seçilmiş olmasına dikkat edin. Zaten o bölgede yer alan kutuda seçtiğiniz dalın yolu gözüküyor olacaktır. Dışarıya aldığınız bu kayıt dalı kopyasını istediğiniz zaman çift tıklayarak kayıt defterinize geri ekleyebilirsiniz. Eğer işletim sisteminiz, kapattığınız bir hizmet sonucunda başlayamaz hale geldiyse, işletim sisteminizi Güvenli Kipte (Safe Mode) açtıktan sonra kayıt defterine dışarıya aldığınız kopyayı geri ekleyebilirsiniz.
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
Kayıt Defterinden dışarıya kayıt aktarılması
Sisteminizi güvenli kipte açtıktan sonra sisteminizi eski haline getirebilmenizin bir yolu daha var. Bu konuya birazdan değineceğiz.
Hizmetlerin Yönetimi
Hizmetleri yönetebilmek için sisteme Administrator yetkisi ile girmeniz gerektiğini bir kere daha hatırlatalım. Sisteminize giriş yaptıktan sonra
Başlat > Ayarlar > Denetim Masası > Yönetimsel Araçlar > Hizmetler
(Start > Settings > Control Panel > Administrative Tools > Services)
yolunu izleyerek hizmetler ile ilgili ayarlamaları yapmamızı sağlayan ara yüzü çalıştırabilirsiniz. Seçtiğiniz hizmetin üzerine gelip fareniz ile sağ tuşu kullanarak, menüyü açabilirsiniz.
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
Hizmetler aracının genel görüntüsü ve sağ tuş menüsü
Menüde görebileceğiniz gibi seçtiğiniz hizmetin durumunu (eğer hizmet devre dışı bırakılmamışsa) Başlat (Start), Dur (Stop), Duraklat (Pause), Devam Et (Resume), Yeniden Başlat (Restart) komutları ile değiştirebilirsiniz. Başlat, hizmetin gerek duyduğu programın diskten okunarak bellekte çalışması için kullanılır. Dur, tahmin edebileceğiniz gibi çalışan bir hizmetin durdurulup, bellekten kaldırılması için kullanılır. Duraklat komutunu verirseniz eğer, hizmet programı bellekteki yerini korur fakat fonksiyonlarını yerine getirmez. Devam Et komutu ile bellekte duran hizmetin çalışmasına kaldığı yerden devam etmesi sağlanır. Yeniden Başlat komutu ise bir hizmete önce Dur, ardından Başlat komutu uygulanmış gibi hizmeti durdurup, bellekten kaldırdıktan sonra sabit diskten tekrar okunup, bellekte tekrar görev yapması için kullanılır.
Tüm görevler (All Tasks) menüsü ise yukarıda sıralanan komutların bütün hizmetlere aynı anda uygulanması için kolaylık sağlar. Tabii, tüm hizmetler için aynı anda bu komutların uygulanması sistem sağlığı açısından pek faydalı olmayacağı ortadır.
Yenile (Refresh) komutu ile hizmetlerin durumu o an için listede yenilenir. Özellikler (Properties) ise hizmet ile ilgili bilgilere ulaşılmasına ve bir takım ayarların yapılmasına olanak veren pencereyi açar. Seçilen bir hizmetin Başlangıç Türü (Startup Type) gibi ayarları bu yönetim penceresinden yapılır. Yardım (Help) komutu ise bildiğiniz üzere hizmetler hakkında Windows XP işletim sisteminin kendi yardım dosyalarına ulaşmanızı sağlar.
Özellikler (Properties) Penceresi
Bu pencerede seçilen hizmet ile ilgili bilgilerin yanı sıra, bir takım ayarlar yapabileceğinizi belirtmiştik. Genel (General) sekmesinde görülebilecek olan bilgiler aşağıdaki resimden de takip edebileceğiniz gibi hizmetin adı, listede görünen adı, açılaması, hizmetin gereksinim duyduğu program adı tarzında bilgilerden ibaret. Bunların yanı sıra hizmetin Başlangıç Türünü (Startup Type) bu sekmeden belirleyebiliyorsunuz.
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
Hizmetlere ait Başlangıç Türü özelliğinin de ayarlanabildiği
Genel sekmesi
Bir hizmetin başlangıç türü 3 şekilde belirlenebilir: Otomatik (Automatic), Elle (Manual) ve Devre Dışı (Disabled).
* Otomatik / Automatic: Otomatik olarak başlatılan hizmetler (servisler), işletim sistemi çalışmaya başlarken başlatılan hizmetlerdir. Genelde sistemin çalışabilmesi için şart olan hizmetler otomatik başlatılır. Zaten böyle gerekli bir hizleti devre dışı bıraktığınızda sistem açılırken gerekli bir hizmetin başlatılamadığı uyarısını verecektir.
* Elle / Manual: Bu seçenek ile, hizmetin sadece gerekli olduğunda çalışması sağlanır. Bir hizmeti tamamiyle devre dışı bırakmak yerine, başlangıcını manual yapmak çok daha doğru bir tercih, çünkü bu sayede, ilgili hizmet gerekli olduğunda tekrar çalıştırılabilir. Öte yandan, eğer bir hizmet, siz başlatılmasını manual hale getirseniz de her seferinde otomatikman çalışıyorsa, o servisin başlangıcını otomatiğe bağlamak daha sağlıklıdır, böylece gerekli olduğunda hizmetin başlamasını beklemezsiniz.
* Devre Dışı / Disabled: Devre dışı bırakılan bir hizmet, bir uygulama tarafından gerek duyulsa bile çalıştırılamaz. Çok gerekmedikçe hizmetleri devre dışı bırakmamanızı, daha çok manual seçeneğinizi kullanmanızı öneririz. Ama konu güvenlik ise, disabled seçeneği ile bir hizmetin tamamiyle kızağa çekilmesini sağlayabilir, böylece başka bir hizmet yada uygulama tarafından çalıştırılmasını önleyenilirsiniz. Bir hizmet devre dışı bırakılırsa o hizmet ne Windows XP tarafından ne de kullanıcı tarafından başlatılamaz. Eğer kritik bir uygulamayı devre dışı bırakırsanız bu Windows XP işletim sisteminizin sağlıklı olarak başlatılamamasına ve çalışmamasına sebep olabilir.
Genel sekmesinde gözümüze çarpan bir diğer alan ise bize artık tanıdık gelen Hizmet durumu. Bu başlık altında yer alan düğmeler tamamıyla sağ tuş menüsünde bulunanlarla aynı işlemleri gerçekleştirdiğinden burada tekrar etmeye gerek yok.
Oturum Aç (Log On) ve Kurtarma (Recovery) ileri düzeyde veya uzman olarak nitelendireceğimiz kullanıcıların işine yarayan ayarları barındırdığından bize daha çok gerekli olan Bağımlılıklar (Dependencies) sekmesine atlıyoruz.
Bağımlılıklar (Dependencies) sekmesi, seçilen hizmetin bağımlı olduğu diğer hizmetlerin listesini bulundurur. Aşağıdaki resimde görebileceğiniz gibi Bilgisayar Tarayıcısı hizmetinin bağımlı olduğu iki tane hizmet var. Bunlar İş İstasyonu ve Sunucu hizmetleri. Bu iki hizmet başlatılmadığı sürece Bilgisayar Tarayıcısı hizmeti devreye giremeyecektir. Bir hizmetin diğerine bağımlılığı bu şekilde gerçekleşir. Bir çok hizmet bu şekilde birbirine bağımlı olarak çalışırlar. Bir hizmetin tümüyle devre dışı bırakılmamasının önemi burada bir kere daha karşımıza çıkıyor. Yerel ağ bağlantısı bulunan bir bilgisayarda Sunucu hizmetini devre dışı bırakırsanız İş İstasyonu ve Bilgisayar Tarayıcısı hizmetleri de çalışamayacağından ağ erişimi işlemlerinde problem çıkması muhakkaktır.
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
Bir hizmetin bağımlı olduğu diğer hizmetleri gösteren sekme
Kayıt Defteri Düzenleyicisi (Registry Editor) ile Hizmet Ayarları
Bu noktada sizlere, acil durumlarda hizmet ayarlarına Kayıt Defteri Düzenleyicisi ile nasıl müdahale edebileceğinizden bahsedeceğiz. Tabii çok ince detaylara girmeden bir kaç noktaya değineceğiz.
Devre dışı bıraktığınız bir hizmet sebebiyle işletim sisteminiz başlayamaz duruma geldiğinde, işletim sisteminiz açılırken F8 tuşuna bastıktan sonra Güvenli Kipi (Safe Mode) seçerek bilgisayarınızı Administrator yetkisi ile açın.
[HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Servic es] yolunu izleyerek çıkan listeden problem çıkardığını düşündüğünüz hizmeti seçin.
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
Bir hizmete ait kayıt defteri görüntüsü
Resimde görebileceğiniz gibi Özellikler penceresindeki bir çok değişken kayıtlar arasından okunuyor. Bunlardan “Start”, hizmetin Başlangıç Türünü (Startup Type) tutan kayıttır. Üzerine sağ tuş ile tıklayıp, Değiştir (Modify) komutu ile açılan pencerede bu sayıyı değiştirebilirsiniz. Aşağıdaki tabloda hangi sayının hangi başlangıç türüne denk geldiğini bulabilirsiniz.
Kayıt değeri : Karşılığı, Otomatik Elle, Devre Dışı
Hizmetin başlatılabilmesi için 2 veya 3 değeri girilirse işletim sisteminiz de problemsiz olarak başlatılabilir. Bu arada girilen sayılar hexadecimal, yani onaltılık tabandadır.
Artık hangi hizmetin hangi işe yaradığını, hangi başlangıç türleri ile kullanılabileceklerini anlatmaya başlayabiliriz.
Windows XP Hizmetlerinin Açıklamaları
Listelenen bu hizmetlerin bazıları sizin sisteminizde olmayabilir, sizin listenizde olan bir hizmet ise burada olmayabilir. Bunun sebebi Windows XP’ nin hizmetleri listelerken bilgisayarınıza uygun olarak hazırladığından, biz daha çok temel işlevi olanların üzerinde duracağız. Bunu yaparken de her bir hizmete uygun Başlangıç Türü ayarlarını ele alacağız.
Ağ Bağlantıları (Network Connections): Sisteminiz bir şekilde bir ağ yapısına bağlı ise (buna internette dahil) bu hizmeti doğal olarak kapamamanız gerekir. Eğer herhangi bir ağ ortamıyla alakanız yoksa, Internet de kullanmıyorsanız kapatılabilir.
Ağ DDE (Network DDE): Bir ağ ortamında aynı veya farklı bilgisayarlar üzerinde çalışan programlar arasında bilgi nakli ve güvenliği sağlayan bir tür hizmet. Elle başlatılabilir konumda durmasında fayda var. Ev kullanıcıları için hemen hemen hiçbir işlevi yoktur.
Ağ DDE DSDM (Nework DDE DSDM): Bir önceki hizmetin yönetimini sağlayan hizmet. Bunu da aynı şekilde Elle başlatılabilir durumunda bırakabilirsiniz.
Ağ Konumu Tanıma (NLA) (Network Location Awareness): Ağ konfigürasyonunuz ile ilgili bilgiler toplayan bir hizmet. Eğer WinXP'nin içindeki Internet paylaşımı ve Firewall özelliklerini kullanıyorsanız bu servisin mutlaka çalışması gerekir. Diğer durumlarda elle başlatılabilir.
Arka Plan Akıllı Aktarım Hizmeti (Bacground Intelligent Transfer Service): Yoğun trafiği bulunan ağ sistemlerinde, önceliği olmayan verilerin aktarımının ağ trafiği yoğunluğunun düştüğü durumlarda gerçekleştirilmesi sağlayan bir hizmet. Ev kullanıcıları Elle (Manual) durumuna getirebilirler.
Bilgisayar Tarayıcısı (Computer Browser): Ağ ortamında, ağdaki bilgisayarların listelenmesi, aralarında dolaşılabilmesi için gerekli olan bir hizmettir. Bir ağa bağlı değilseniz veya sadece internete bağlı iseniz Elle veya Devre Dışı durumunda bırakabilirsiniz. Eğer bir ağ ortamına bağlanmak isterseniz bu hizmetin başlatılması gerekir.
Birim Gölge Görüntüsü (Volume Shadow Copy): Veri yedekleme işlemlerinin yönetilmesi ve gerçekleştirilmesi amacıyla kullanılabilecek olan bu hizmeti ihtiyacı olmayanlar Elle veya Devre Dışı konumuna alabilirler.
! COM+ Olay Sistemi (COM+ Event System): COM+ bileşenleri ile ilgili bir durum değişikliğinde uyarı verilmesini sağlayan hizmettir. Otomatik veya Elle durumunda bırakılabilir. Elle olarak ayarlanırsa zaten bir şekilde bu hizmet ister istemez başlayacaktır. Bu hizmet otomatik başlatılmalı, devre dışı bırakılmamalıdır.
COM+ Sistem Uygulaması (COM+ System Application): Bir takım uygulamalar çalışabilmek için bu COM+ bileşenlerine ihtiyaç duyar. Bu hizmet, bu bileşenlerin durumunu takip eden ve değiştiren önemli bir hizmettir. Elle veya Otomatik başlatılabilir ama devre dışı bırakılmamalıdır.
Çıkarılabilir Depolama Birimi (Removable Storage): Bu hizmet CD ve disket sürücüleri için değil MO disk veya Teyp yedekleme sürücüleri gibi cihazlar için gereklidir. Elinizde böyle bir cihaz varsa Otomatik, yoksa Elle veya Devre Dışı durumunda bırakabilirisiniz.
Dağıtılmış Bağlantı İzleme İstemcisi (Distributed Link Tracking Client): Bir ağ ortamında NTFS dosya sistemine sahip bilgisayarlarda bulunan dosyalar arasında bağlantı kurulabilmesini sağlar. Böyle bir ihtiyacınız yoksa Elle durumuna getirebilirsiniz.
Dağıtılmış İşlem Düzenleyicisi (Distributed Transaction Coordinator): Bir ağ ortamında veritabanı, mesaj iletim, dosya sistemi gibi işlemlerin yönetilmesini sağlar. Bir ev kullanıcısı için gereksiz bir hizmettir, Elle başlatılabilir.
! DHCP İstemcisi (DHCP Client): IP ve alan adı kaydı yapılmasını destekleyen bir ağ ortamına (özellikle internet) bağlanırken gerekli olan bu hizmeti Otomatik olarak başlatmanız gerekir.
Dizin Oluşturma Hizmeti (Indexing Service): Yerel veya uzaktaki bir bilgisayarda dosya listesi oluşturarak arama hızını artıran bir tür hizmet. Gerek duymuyorsanız Devre Dışı bırakmanızı öneririz.
DNS İstemcisi (DNS Client): Alan adlarının çözümlenmesi ve bir sonraki kullanım için depolanması amacıyla kullanılan bu hizmetin, bir yerel ağa veya internete bağlanan bir bilgisayar için Otomatik olarak başlatılmasında fayda var, ama çalışmaması da Internet bağlantısını etkilemiyor.
Evrensel Tak ve Çalıştır Aygıt Makinesi (Universal Plug and Play Device Host): Bir ağ ortamına bağlanan bir cihazın, diğer bilgisayarlar veya aygıtlar tarafından tanınması ve bu cihazın diğer aygıtlara kendisini otomatik olarak tanıtması için kullanılan bir hizmettir. Eğer kullanmayı düşünüyorsanız mutlaka güncellemesi yapıldıktan sonra kullanılmalıdır. Eğer gerek duymuyorsanız rahatlıkla Devre Dışı bırakabilirsiniz.
! Görev Zamanlayıcı (Task Scheduler): Bir takım görevlerin vakti gelince başlayıp, işini görmesini sağlayan bu hizmet Windows XP ile başlatılan görevlerin arka planda çalışması özelliğine de kavuşuyor. Otomatik veya Elle başlatabileceğiniz gibi isteğe göre Devre Dışı bırakılabilir ama bizim önerimiz Otomatik durumda bırakılmasıdır.
Hata Bildirim Hizmeti (Error Reporting Service): Bilgisayarınızda oluşan hataları Microsoft’ a bildirerek fazla yaşanan sorunların fark edilmesini sağlayan bu hizmeti rahatlıkla Devre Dışı bırakabilirsiniz.
Hızlı Kullanıcı Değiştirme Uyumluluğu (Fast User Switching Compatibility): Bir bilgisayarı birden fazla kullanıcı kullanıyorsa kullanıcılar arasında hızlı geçiş yapılmasını sağlayan hizmettir. Bu özelliği kullanmıyorsanız Elle veya Devre Dışı olarak bırakabilirsiniz.
İkincil Oturum (Secondary Logon): Bu hizmet, bir kullanıcının başka bir kullanıcın hesabı ile programların çalıştırabilmesini sağlar. Fakat, sistem yöneticisinin şifresini bilen bir kişi çalıştırmaması gereken programlara da erişebileceğinden gereksiz ise Devre dışı bırakılması uygun olur.
IMAPI CD-Yazma COM Hizmeti (IMAPI CD-Burning COM Service): Eğer Windows XP’ nin kendi CD yazma özelliğini kullanıyorsanız bu hizmeti Otomatik veya Elle konumunda kullanın. Eğer başka bir program kullanıyorsanız bu hizmeti devre dışı bırakabilirsiniz.
İnsan Arabirim Aygıt Hizmeti (Human Interface Device Access): Multimedia tuşlu klavye, uzaktan kontrol cihazları, USB joystick, multimedya ürünleri gibi üzerinde özel tuşlar bulunduran cihazlara sahipseniz bu tuşlara olan erişimi sağlar. Böyle bir cihaza sahip değilseniz, bu hizmeti Devre Dışı bırakabilirsiniz.
Internet Bağlantısı Güvenlik Duvarı (ICF) / Internet Bağlantı Paylaşımı (ICS) (Internet Connection Firewall (ICF) / Internet Connection Sharing (ICS)) : Windows XP ile gelen internet paylaşımı ve firewall özelliklerini kullanıyorsanız bu hizmeti Otomatik olarak başlatmalısınız. Kullanmıyorsanız Elle veya Devre Dışı durumuna getirebilirsiniz.
IPSEC Hizmetleri (IPSEC Services): Güvenlik amaçlı IPSEC sistemi ISS’ ları tarafından pek kullanılmadığından bu hizmeti Elle veya Devre Dışı durumuna getirebilirsiniz.
İş İstasyonu (Workstation): Ağda bir istemci olarak ağ kaynaklarını kullanmak istiyorsanız bu hizmeti Otomatik olarak başlatmalısınız. Eğer sadece internete bağlanıyorsanız bu hizmeti Elle veya Devre dışı durumunda bırakabilirsiniz. Bilgisayar Tarayıcısı hizmeti bu hizmete bağımlı durumdadır.
Kablosuz Sıfır Yapılandırma (Wireless Zero Configuration): Sisteminizde bir kablosuz ağ cihazı bulunuyorsa Otomatik, bulunmuyorsa Elle veya Devre Dışı olarak ayarlayabilirsiniz.
Kabuk Donanım Algılaması (Shell Hardware Detection): Eğer sisteminize sürekli olarak bir cihaz takıp, çıkartmıyorsanız bu hizmeti Elle durumuna getirebilirsiniz.
Karşıya Yükleme Yöneticisi (Upload Manager): Ağ ortamında sunucular ile istemciler arasında eş zamanlı veya eş zamansız dosya transferi yapılmasını sağlar. Bir ev kullanıcısının ihtiyaç duymayacağı bir hizmettir. Elle veya Devre Dışı olarak ayarlanabilir.
Kesintisiz Güç Kaynağı (Uninterruptible Power Supply): Sisteminiz bir kesintisiz güç kaynağı ile çalışıyor ve seri port kullanarak bu cihazla haberleşiyor ise bu hizmeti Otomatik olarak başlatmalısınız. Tersi durumlar için Elle veya Devre Dışı olarak atanabilir.
Korumalı Depolama (Protected Storage): Özel kayıtlar, hassasiyeti bulunan veriler için çeşitli hizmetlere, işlemlere ve kullanıcılara yönelik koruma sağlar. Bu hizmetin devre dışı bırakılması halinde Internet Explorer’ın formları otomatik doldurma özelliği gibi bir takım işlevler yerine getirilemeyebilir. Otomatik veya Elle olarak ayarlanabilir.
Mantıksal Disk Yöneticisi (Logical Disk Manager): Mantıksal Disk Yöneticisi Yönetim Hizmetleri hizmetine bilgi taşıyan, gerektiğinde takılan diskleri algılayan ve gösteren bir tür hizmet. Elle veya Otomatik olarak başlatılabilir. Elle durumu tavsiye edilir.
Mantıksal Disk Yöneticisi Yönetim Hizmetleri (Logical Disk Manager Administritive Service): Windows XP ile gelen Disk Yönetimi (Disk Manager) programının ihtiyaç duyduğu hizmettir. Elle veya Otomatik olarak atanabilir. Elle durumu tavsiye edilir.
Messenger: Ağ üzerinden gönderilen ve Uyarıcı (Alerter) hizmetinin gönderdiği mesajları sunucular ile istemciler arasında taşımaya yarayan hizmettir. Bu servisin MSN Messenger ile bir ilgisi yoktur. Duruma bağlı olarak, ihtiyaç duymuyorsanız Devre Dışı bırakabilirsisiniz, hatta ağ güvenliğiniz için devredışı bırakmanız önerilir.
MS Software Shadow Copy Provider: Birim Gölge görüntüsü Hizmetinin aldığı kopyaları yönetir. İhtiyaç duyulmuyorsa Elle veya Devre Dışı olarak ayarlanabilir. Ev kullanıcısı için pek bir işlevi yoktur.
Net Logon: Ağ ortamında giriş yaptığınız bilgisayar için alan adı için doğrulama yapar. Eğer bir yerel ağa bağlı değilseniz Elle başlatmanız uygun olur.
Netmeeting Remote Desktop Sharing: Netmeeting programının masaüstü paylaşım desteğini kullanmıyorsanız Elle veya Devre Dışı olarak ayarlayabilirsiniz.
NT LM Güvenlik Desteği Sağlayıcısı (NT LM Security Support Provider): RPC hizmetine yönelik programlar için bir çeşit veri güvenliği sağlayan bir hizmet. Devre dışı bırakmak yerine Elle konumunda bırakılmasında fayda olabilir.
! Olay Günlüğü (Event Log): Windows programlarına ve bileşenlerine ait kayıtları tutan bir hizmettir. Otomatik başlaması sistemdeki programların genel işleyişi açısından önemlidir.
Otomatik Güncelleştirneler (Automatic Updates): Windows XP işletim sisteminin kendi kendisini güncelleştirmesi için gerekli olan hizmet programıdır. İsteğe göre Otomatik bırakılabilir. Benim gibi “Sistemim benden habersiz iş yapmasın, ben ne gerekiyorsa kendim yaparım” diyen veya demek zorunda olanlardansanız bu hizmeti rahatlıkla Devre Dışı bırakabilirsiniz.
Pano Defteri (Clip Book): Sisteminizdeki panonun başka bilgisayarlar tarafından da görülebilmesini sağlayan bir hizmet. Çok nadiren kullanılır, bu nedenle Devre Dışı bırakabilirsiniz.
Performans Günlükleri ve Uyarıları (Performans Logs and Alerts): Sisteminizdeki işlemci kullanımı, disk erişimi, takas dosyası kullanımı gibi çeşitli işlemlerin kayıtlarını tutuyorsanız bu hizmeti Otomatik olarak ayarlayabilirsiniz. Bir ev kullanıcısından ziyade daha çok bir sistem yöneticisinin işine daha çok yarayacak bir hizmet olduğundan normal kullanıcılar
Elle veya Devre Dışı olarak ayarlayabilirler. Bu hizmetin güzel detayları olduğunu hatırlatalım.
QoS RSVP: Bağlı bulunduğunuz yerel ağ Quality of Service desteği sağlamıyorsa veya ağ kullanıcısı değilseniz bu hizmeti Devre Dışı olarak atayabilirsiniz. Internet bağlantıları için genelde önem taşımaz.
Remote Desktop Help Session Manager: Uzaktan masaüstü yardım oturumunu yöneten bu hizmeti kullanmıyorsanız Elle veya Devre Dışı olarak atayabilirsiniz. Hatta eğer bu desteği kullanmıyorsanız devre dışı bırakmanız ağ güvenliği açısından olumlu olacaktır.
Security Accounts Manager: Yerel kullanıcılarla ilgili güvenlik bilgilerini tutan hizmettir. Elle olarak ayarlanabilir.
Sistem Geri Yükleme Hizmeti (System Restore Service): Windows XP’ de sistemi otomatik olarak yedeklenmesini sağlayan bu hizmeti kapatmak için Denetim Masası>Sistem>Sistem geri Yükleme (Control Panel>System>System Restore) sekmesinden tüm sürücüler için yedekleme almayı kapatın. Böylece hizmet Otomatik olarak ayarlı olsa da başlamayacaktır.
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
Sistem Geri Yükleme özelliğinin kapatılması
! Sistem Olay Bildirimi (System Event Notification): İşletim sisteminizde oturum açma, ağ ve güç olaylarına yönelik bir takım kayıtların tutulmasını sağlayan bu hizmeti kapatırsanız işletim sisteminiz bazı işlevleri yerine getirmeyebilir. Elle durumuna getirirseniz zaten kendisi çalışmaya başlayacaktır, bu sebeple Otomatik olarak ayarlamak en uygunu olur.
SSDP Bulma Hizmeti (SSDP Discovery Service): Evrensel tak ve çalıştır bir cihazınız yoksa Evrensel Tak ve Çalıştır Aygıt Makinesi hizmetinde olduğu gibi Devre Dışı olarak atayabilirsiniz.
Sunucu (Server): Eğer bir ağa bağlıysanız ve ağdaki diğer kullanıcılarla dosya veya yazıcı paylaşımında bulunmak istiyorsanız bu hizmeti otomatik olarak başlatmalısınız. Eğer bir ağa bağlı değilseniz Elle veya Devre Dışı olarak atayabilirsiniz. Yalnız bu servis kapatıldığında sisteminizdeki kullanıcı hesaplarını yönetmekte sorun yaşayabilirsiniz.
Şifreleme Hizmetleri (Cryptographic Services): Şifreleme ve güvenlik ile ilgili olan bu hizmet Otomatik olarak başlatılmalı. İmza doğrulaması gerektiren uygulamalar (mesela Microsoft Driver Signing, DirectX) bu hizmete bağımlıdırlar. Bazı uygulamalar da yüklenirken bu servisi arayabilir. Uzman kullanıcılar Elle durumuna alabilirler.
! Tak ve Kullan (Plug and Play): Tahmin edebileceğiniz üzere Tak ve Kullan desteğine sahip donanımlar (günümüzde desteklemeyene rastlamak biraz zor) için gerekli olan bu hizmeti Otomatik olarak ayarlamalısınız.
Taşınabilir Ortam Seri No (Portable Media Serial Number): Bazı taşınabilir MP3 gibi cihazlar için gerekli olan bu hizmet Elle olarak atanabilir. Böyle bir cihazınız yoksa Devre Dışı olarak ayarlayın.
TCP/IP NetBIOS yardımcısı (TCP/IP NetBIOS Helper): TCP/IP protokolü üzerinden NetBIOS desteği sunan bu hizmet güvenlik sebebiyle Devre Dışı olarak ayarlanmalı.
Telefon (Telephony): Adından da anlaşılabileceği gibi telefon ile ilgili özelliklerin kullanılmasını sağlayan bu hizmet, ağ üzerinden IP temelli ses iletişimi gibi ek özelliklere sahiptir. Elle başlatılması bu hizmete ihtiyaç duyan/duyacak uygulamalar için yeterli olacaktır.
Telnet: Sisteminize Telnet ile bağlanılmasını sağlar. Kullanmıyorsanız güvenlik açısından Devre Dışı olarak atanması gerekir.
Temalar (Themes): Windows XP’ nin cicili bicili ara yüzünü kullanmıyorsanız Devre Dışı olarak ayarlayın. Bu şekilde yavaş bilgisayarlarda biraz performans artışı yakalayabilirsiniz.
Terminal Hizmetleri (Terminal Services): Ağa bağlı bir bilgisayarda, birden fazla kullanıcının aynı anda bağlanması, masaüstünü görüntülemesi ve kullanması, uygulamalar çalıştırması gibi faydaları sunan bu hizmeti ağa bağlı değilseniz Devre Dışı şeklinde ayarlayın.
Uyarıcı (Alerter): Kullanıcılara ve bilgisayarlara sistem yöneticisi olarak mesajlar atmanızı sağlayan bu hizmeti
kullanmıyorsanız Devre Dışı olarak atayın.
Uygulama Katmanı Ağ Geçidi Hizmeti (Application Layer Gateway Service): Windows XP’ nin firewall ve bağlantı paylaşımı için 3. parti eklentilere destek veren bu hizmete gerek duymuyorsanız Elle seçeneğini uygulayın.
Uygulama Yönetimi (Application Management): Sisteminize uygulama kurulumunda ve kaldırılmasında gereken bu hizmeti Elle olarak atayabilirsiniz.
Uzaktan Erişim Bağlantı Yöneticisi (Remote Access Connection Manager): Internet bağlantısını bir modem ile gerçekleştirenler bu hizmeti Otomatik olarak ayarlamalılar. Bu hizmet çalışmazsa sisteminizde ağ bağlantıları gözükmez.
Uzaktan Erişim Otomatik Bağlantı Yöneticisi (Remote Access Auto Connection Manager): Bir program tarafından DNS veya NetBIOS adı istendiğinde bir ağ bağlantısı kuran bu hizmeti Elle durumuna ayarlayabilirsiniz.
Uzaktan Kayıt Defteri (Remote Registry): Windows ile ilgili bir çok kaydın bulunduğu Kayıt Defterine ağ üzerinden ulaşılabilmesini sağlayan bu hizmeti güvenlik sebebiyle Devre Dışı olarak ayarlamalısınız.
! Uzaktan Yordam Çağrısı (Remote Procedure Call ) (RPC): Diğer bir çok hizmet bu hizmete bağımlı olarak çalışır. Bu yüzden Otomatik başlatılmalıdır, zaten bu servis isteseniz de devre dışı bırakılamaz.. Bu servisle ilgili ayrıca güvenlik yamaları bulunuyor, bunları mutlaka uygulayın.
Uzaktan Yordam Çağrısı (RPC) Konumlayıcı (Remote Procedure Call (RPC) Locator): RPC veritabanını yöneten bu hizmet Elle olarak atanabilir.
Webclient: Internet üzerinden çalışan bazı uygulamaların ihtiyaç duyduğu bu hizmet Elle olarak atanabilir. Güvenlik için Devre Dışı olarak da ayarlanabilir.
Windows Image Acquisition (WIA): Sisteme bağlı bir tarayıcı veya kamera yoksa bu hizmeti Devre Dışı olarak atayabilirsiniz. Adobe Photoshop gibi yazılımlar çalıştıklarında bu servisi de çalıştırmak isteyebilirler.
Windows Installer: Programların kurulumu, tamiri ve kaldırılması için gerekli bir hizmettir. “*.msi” dosyaları bu hizmete ihtiyaç duyarlar. Elle olarak ayarlanabilir.
Windows Saati (Windows Time): Bir sunucuya bağlanarak sistem saatini ayarlayan ve bunu ağ içerisinde uygulayarak senkronizasyon sağlayan bu hizmeti ev kullanıcıları Devre Dışı seçeneği ile kapatabilirler.
! Windows Ses (Windows Audio): Hoparlörünüzden ses gelmesini istiyorsanız bu hizmet Otomatik olarak atanmalıdır.
Windows Sürücü Araçları Yönetim Uzantıları (Windows Management Instrumentation Driver Extension): Sürücülerden sisteme, sistemden sürücülere bilgi sağlayan bu hizmete Elle seçeneği uygulanabilir.
! Windows Yönetim Yardımcıları (Windows Management Instrumentation): İşletim sistemi hakkında bilgi, yönetim bilgileri ve ara yüz sağlayan bu hizmet mutlaka Otomatik olarak atanmalıdır.
WMI Performans Bağdaştırıcısı (WMI Performance Adapter): Windows'un kendi sistemleri ile ilgili bir servistir, elle durumunda bırakılabilir.
Yardım ve Destek (Help and Support): Yardım ve Destek merkezine ulaşmanızı sağlayan bu hizmeti Devre Dışı olarak ayarlamanızda bir sakınca bulunmamakta.
Yazdırma Biriktiricisi (Print Spooler): Yazdırılmadan önce dosyaları belleğe aktaran bu hizmet eğer bir yazıcı kullanıyorsanız mutlaka Otomatik başlatılmalıdır. Eğer bu servis çalışmazsa sisteminize bağlı yazıcı gözükmez.
Yönlendirme ve Uzaktan Erişim (Routing and Remote Access): Yerel veya geniş kapsamlı ağlarda yönlendirme hizmeti sağlayan bu hizmet bir ev kullanıcısının ihtiyaç duymayacağı bir hizmettir. Devre Dışı olarak atamak güvenlik için de yararlı olacaktır.
Windows XP hizmetlerinin açıklamaları bu kadar. Bu açıklamalar için Windows XP Professional (Service Pack 1) Türkçe ve İngilizce sürümleri kullanılmıştır. Türkçe sürümde yukarıdaki açıklamalarda da görebileceğiniz gibi bazı hizmetlerin isimleri İngilizce yazıldığı için kafa karıştırmama amacıyla aynen aktarıldı.
3. Parti Hizmetler ve Performans
Windows XP’ de sadece işletim sisteminin kendi oluşturduğu hizmetler bulunmaz. Sisteminize kurduğunuz veya kendi programladığınız yazılımlar birer hizmet olarak arka planda çalışabilirler. Bu tip program parçalarına sahip yazılımlar en çok firewall, anti-virus, web sunucusu tipinde olanlardır. Bu tür programların ara yüzleri size bir takım ayarları değiştirmenize ve bilgi edinmenize yararken asıl iş yapan kısımlar arka planda çalışan ve hizmet olarak konfigürasyonu yapılmış programlardır. Eğer programcılık ile uğraşıyorsanız sizde biraz araştırma ve uğraş ile yazdığınız programı bir hizmet olarak arka planda çalışmasını sağlayabilirsiniz.
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
3. Parti hizmet programlarına örnekler
Resimde görebileceğiniz gibi sisteme sonra eklenen Apache, MySQL, AVG Anti-Virus gibi yazılımlar birer hizmet olarak çalışmaktalar.
Peki, hizmetleri bu bir önceki başlıkta anlatıldığı gibi ayarlamak bize ne fayda kazandıracak? Yapılan iyileştirmenin ardından ilk karşılaşacağınız fayda sistemin açılış ve kapanış hızının artması olacaktır. Arka planda ne kadar çok program olursa, açılışta ve kapanışta o programların sabit diskten okunup, gerekli ayarlarının atanması veya bellekten kaldırılıp değişen ayarların kaydedilmesi o kadar uzun sürer. Eh, açılışta sabit diskten okunan bu hizmetler havada durmayacak ve çalışmaları için fiziksel belleğe aktarılacak. Bu da fiziksel belleğin daha çok işgal edilmesi ve bu işgal düzeyi artarsa takas bölgesine daha çok erişilmesi manasına gelir. Popüler bir konu olarak oyunları ele alırsak: sonuçta yüklemeler daha uzun sürecek, oyunun en heyecanlı yerine takas dosyasına ulaşılmak zorunda kalındığı için atlamalar meydana geleceğinden, tüm keyfiniz kaçacak. İyileştirme ile aslında belleğinizi maksimum verimle kullanmış oluyorsunuz. Tabii 3D Studio Max, AutoCad gibi programları kullananlar için de durum aynen geçerlidir: ne kadar çok bellek, o kadar geniş çalışma alanı.
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
Çalışan programların listesinin bulunduğu
İşlemler sekmesi
bağlantıyı göster (facebook ile) bağlantıyı göster (klasik üye girişi ile)
Sistem hakkında çeşitli bilgilerin görülebileceği
Performans sekmesi
Yukarıda hizmetleri düzgünce ayarlanmış olan bir işletim sistemi açıldıktan hemen sonra alınmış iki ekran görüntüsü görüyorsunuz (Windows XP Pro. SP1 Türkçe). İlk resimde o anda çalışan mevcut hizmetlerin listesi bulunuyor. Listede 3. parti bir yazılım veya hizmet programı bulunmuyor; tamamen Windows XP’ nin kendi programları. Dikkat ederseniz programlardan birisi Görev Yöneticisi, yani o da kapatılırsa program sayısı 12’ ye düşecek. Biraz daha iyileştirme ile Bu sayı 10 seviyesine, eğer bir yerel ağa veya internete bağlanılmayacaksa bu sayı 7-8 seviyesine rahatlıkla çekilebilir. İkinci resimde ise kullanılabilir bellek alanına dikkatinizi çekmek istiyorum. 256 MB fiziksel belleğin 175 MB’ lık kısmı boş. İki satır önce bahsi geçen ek iyileştirmeler sayesinde boş bellek miktarı 180 MB’ a hatta biraz daha üstüne doğru genişletilebilir.
Değerlendirme
Yazımızda hizmetlerin yönetimi ve nasıl iyileştirmeler yapılabileceğinden bahsettik. Aynı şekilde Linux kullanıcılarının da kendi araçlarını kullanarak iyileştirmeler yapabileceklerini hatırlatalım. Gönül isterdi ki Microsoft, işletim sistemi kurulumuna uzmanlar için bir seçenek koysa ve gereksiz olan hizmetler ve kullandıkları dosyalar bu şekilde kapatılacaklarına hiç kurulmasa. Daha iyimser bir yaklaşımla, bilgisayarın kullanılacağı işe uygun seçimler yapılarak hizmetlerin o seçime uygun olarak kurulumu yapılsa. Böylece boş yere disk alanı işgalinden de kurtulmuş oluruz.
Bu noktada değinmek istediğim bir başka konu ise Windows XP işletim sisteminin bileşen ekleme ve kaldırma sisteminin tam anlamıyla rezalet olduğudur. Bir kaç hizmet için ekleme, kaldırma yapılabilen bu alana ek olarak sisteme entegre edilmiş diğer programlar için seçenekler bulunuyor. Gelin görün ki hatalar içeren bu sistem (örneğin kaldırılan programların hala çalışabiliyor olması), umarım bir sonraki Windows sürümünde es geçilmeyerek adam akıllı bir hal alır.
Bunu ilk beğenen siz olun
Hata Oluştu