> 1 <
Çeşitli eleştiriler getirilen çok sayıda hüküm ise varlığını koruyor. Taslağın bu alanlarda getirdiği ve götürdüğü düzenlemelerin dökümü şöyle:
MADDE 10 (EŞİTLİK)
1982 Anayasası
Herkes...kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.
Taslak metin
Herkes...kanun önünde eşittir. Kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engelliler gibi özel surette korunmayı gerektiren kesimler için alınan tedbirler, eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.
Yorum:
"Pozitif ayrımcılık" anayasal kural haline getirildi. Ancak kadın ve erkeklerin eşit olduğu, devletin bu eşitliği sağlama yükümlülüğüne ilişkin Anayasa'ya 2001'de eklenen hüküm çıkarıldı.
"Kişisel bilgilerin korunması" adı altında getirilen yeni düzenleme herkese, kişisel bilgilerinin ne amaçla kullanıldığına öğrenme hakkı veriyor. Düzenleme "fişleme yasağı" olarak nitelendiriliyor.
BM sözleşmelerine paralel olarak çevre ve çocuk hakları anayasal kurala dönüştü.
"Çeşitlilikte birlik" anlayışı benimsendi. Devletin farklılıkları zenginlik olarak görmek zorunda olduğu vurgulandı.
Taslağın gerekçe bölümünde, üst düzey askerler kastedilerek, siyaset dışı unsurların demokrasiye müdahalesinin engellenmesinin, demokrasi açığını kapatacağının altı çizildi.
Diyanet İşleri Başkanlığı'nın tek bir mezhebe değil, tüm mezheplere yönelik hizmet vermesi gerektiği ilkesi vurgulandı.
MADDE 17 (YAŞAM HAKKI)
1982 Anayasası
Herkes, yaşama ... hakkına sahiptir... Sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde ... silah kullanılması ... kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri ... hükmün dışındadır.
Taslak metin
Herkes yaşama hakkına sahiptir ... silah kullanmanın kanunen zorunluluk haline gelmesi sonucunda meydana gelen öldürme fiilleri ... hükmün dışındadır.
Yorum:
Sıkıyönetim ve olağanüstü hal dönemlerinde "öldürme" fiillerine anayasal güvence getiren hüküm kaldırıldı. Bu konuda yaşam hakkı güçlendirildi ancak diğer istisnalar korundu.
Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli kalkışma hali sıkıyönetim ilanı nedenleri olmaktan çıkarıldı.
Olağanüstü hal süresi 2, sıkıyönetim süresi 4 aya düşürüldü. Bakanlar Kurulu, cumhurbaşkanı kararı olmadan sıkıyönetim ilan edebilecek.
Sıkıyönetim ve olağanüstü hal dönemlerinde KHK çıkarma yetkisi kaldırıldı.
"İşkence yasağı" yeni bir maddeye taşınarak güçlendirildi.
İnsan haklarına "saygılı devlet" ifadesi "dayanan devlet" olarak değiştirildi.
Genelkurmay Başkanlığı'nın Başbakanlık'a bağlı olması, zorunlu askerlik düzenlemeleri aynen korundu.
MADDE 28 (BASIN HÜRRİYETİ)
1982 Anayasası
...Basın hürriyetinin sınırlanmasında, Anayasa'nın 26 ve 27'nci maddeleri hükümleri uygulanır. Devletin ... güvenliğini ... bölünmez bütünlüğünü tehdit eden ... haber veya yazıyı, yazanlar veya bastıranlar ... sorumlu olurlar... Tedbir yolu ile dağıtım hâkim kararıyla önlenebilir...
Taslak metin
...Basın hürriyeti 26. maddede belirtilen sebeplerle sınırlanabilir... Süreli veya süresiz yayınların suç soruşturma veya kovuşturması sebebiyle zapt ve müsaderesinde genel hükümler uygulanır... Süreli ve süresiz yayınlar hâkim kararıyla ... toplatılabilir. Masumiyet karinesinin ihlaline yönelik yayın yapılamaz...
Yorum:
Gazetelerin dağıtımının tedbir yoluyla engellenmesi hükmü kalktı. Toplatma kararının hangi şartlarda uygulanacağı kanunla düzenlenecek.
Basın hürriyetinin sınırları değişti. Anayasada basının devletin bölünmez bütünlüğü ve cumhuriyetin temel niteliklerine atıfta bulunan 26. madde nedeniyle sınırlanabileceği belirtiliyor. Ancak 26. maddeden bölünmez bütünlük ve temel niteliklerle ilgili istisnalar kaldırıldı. Bilim ve sanatı yayma hakkı başlıklı 27. madde istisna olmaktan çıkarıldı. Mevcut Anayasa'da yayma hakkının Anayasa'nın değiştirilemez maddelerine aykırı kullanılamayacağı düzenleniyor. Taslakta bu hüküm de atıldı.
Basın hürriyetine "masumiyet karinesi" sınırı getirildi.
MADDE 36 (HAK ARAMA)
1982 Anayasası
Herkes ... yargı mercileri önünde iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir. Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz.
Taslak metin
...Davalar, bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından makul bir süre içinde görülür. Her sanık ... mahkemede kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde, bir tercümanın yardımından bedelsiz yararlanma hakkına sahiptir.
Yorum:
Mahkemelere davaları makul sürede bitirme zorunluluğu getiriliyor. Mahkemelerin bağımsız olma zorunluluğuna "tarafsızlık" ilkesi ekleniyor.
Kürtçe eğitime olanak tanıyan, vatandaşlık tanımını değiştiren taslak, mahkemelere, Türkçe bilmeyen sanıklar için bedelsiz tercüman tutma zorunluluğu getiriyor.
Sivillerin askeri mahkemede yargılanamayacağa Anayasal kural oluyor.
12 Eylül yönetiminin yargılanmasını engelleyen geçici 15. madde kaldırılıyor.
Yasadışı elde edilen kanıtlar, hukuk mahkemelerinde de delil kabul edilmeyecek.
Toplum için tehlike oluşturan akıl hastası, alkol ve uyuşturucu bağımlılarının "serseri veya hastalık yayabilecek birinin" denetim altına alınması kuralı kaldırılıyor.
Yargının sadece hukuka uygunluk denetimi yapabileceği, yerindelik denetimi yapamayacağı düzenlendi.
MADDE 54 (GREV HAKKI)
1982 Anayasası
Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında ... işçiler grev hakkına sahiptirler. Grev hakkı ve lokavt ... iyi niyet kurallarına aykırı tarzda ... kullanılamaz... Grev esnasında işçilerin ... kusurlu hareketleri sonucu sebep oldukları maddi zarardan sendika sorumludur. Grev ve lokavtın yasaklanabileceği veya ertelenebileceği haller ve işyerleri kanunla düzenlenir. Siyasi amaçlı grev ve lokavt ... işyeri işgali, iş yavaşlatma ve diğer direnişler yapılamaz.
Taslak metin
İşçiler, işverenlerle olan ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal durumlarını düzeltmek amacıyla toplu iş sözleşmesi ve grev haklarına sahiptir... İşçi niteliği taşımayan kamu hizmeti görevlilerinin toplu görüşme hakları kanunla düzenlenir.
Toplu iş sözleşmesi ve grev hakları, milli güvenliğin, kamu düzeninin, genel sağlığın, başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması veya suç işlenmesinin önlenmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.
Yorum:
Grev hakkının kullanılmasındaki kriterler değişti. Kamu görevlilerinin grev yapıp yapamayacağı kanunla belirlenecek. Siyasi amaçlı grev yapılamayacağı, iş yavaşlatılamayacağı hükmü Anayasa'dan çıktı. n Yıllık tatil, bayram izni ve haftalık tatil anayasal hak haline geldi.
MADDE 129 (MEMURLAR)
1982 Anayasası
...Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkındaki uyarma ve kınama cezalarıyla ilgili olanlar hariç, disiplin kararları yargı denetimi dışında bırakılamaz...
Taslak metin
Kamu hizmetlerinin gerektirdiği görevler, memurlar, diğer kamu görevlileri, sözleşmeli personel ve işçiler eliyle görülür...ceza kovuşturması açılması, sadece kanunda belirlenen hallerde idari merciin iznine bağlıdır.
Yorum:
Memur yerine kamu hizmeti görevlisi tanımı yapılacak. YAŞ ve HSYK kararları gibi uyarma ve kınama cezaları için de yargı yolu açılıyor.
Tüm kamu görevlileri, bazı suçlar yönünden izin alınmaksızın soruşturulabilecek.
İçişleri Bakanı, belediye başkanlarını görevden alamayacak.
Mahalli idareler, kanunla gösterilen sınırlarda vergi toplayabilecek.
Bunu ilk beğenen siz olun
Hata Oluştu